12/08/2022

Een nieuw instrument dat scholen en gemeenten helpt bij de verduurzamingsopgave van onderwijshuisvesting is de Handreiking: Duurzaam Meerjaren Gebouwbeheer. Het geeft schoolbesturen inzicht in het belang van duurzaam meerjaren gebouwenbeheer en de rol en positie daarvan in de bredere verduurzamingsopgave. We gingen erover in gesprek met Jeroen Paas, Expert Onderwijshuisvesting & Verduurzaming.

 

Wie is Jeroen Paas?
Mijn naam is Jeroen Paas en ik ben Expert Onderwijshuisvesting & Verduurzaming bij Kenniscentrum Ruimte-OK. Ik kom uit de installatietechniek en vanuit deze technische achtergrond heb ik me ontwikkeld in de richting van facility management en huisvesting. Mijn specialisatie ligt vooral in de vraagstukken rondom binnenklimaat en verduurzaming.

 

Je werkt voor Kenniscentrum Ruimte-OK, wat is jouw rol binnen deze organisatie?
Ruimte-OK is een onafhankelijk kenniscentrum voor onderwijshuisvesting. Huisvestingsverantwoordelijken in het onderwijs willen soms onafhankelijk sparren over alles wat bij huisvestingsvraagstukken komt kijken, zonder dat daar gelijk een product of oplossing aan gekoppeld wordt. Als onafhankelijk kenniscentrum kijken en denken we graag mee. Wat gaat er goed? En wat kan er beter? We gaan pragmatisch te werk door onze kennis en praktijkervaringen rechtstreeks aan het vraagstuk te koppelen, zodat je daarmee vervolgens zelf weer verder kan. Kennis toepasbaar maken dus, dat is waar ik me het meeste mee bezighoud.

 

Waarom deze Handreiking: Duurzaam Meerjaren Gebouwen Beheer?
Bij de verantwoordelijkheid voor onderwijshuisvesting komt veel kijken. Soms lijkt het erop dat het vooral gaat om een gebouw waar kinderen les krijgen, maar in de praktijk zijn de vraagstukken veel complexer en omvangrijker. Een school is een ontmoetingsplaats en draagt in belangrijke mate bij aan de ervaring en beleving van het onderwijs. Het gebouw faciliteert ons bij het onderwijs dat wij er willen geven. Daarmee vormt het gebouw niet alleen een basis maar ook een verlengstuk voor het onderwijs. Op zo’n gebouw wil je zuinig zijn en het vooral ook lang mee laten gaan met een zo laag mogelijke milieu- en klimaatimpact. Daarom hebben wij deze handreiking geschreven.

De Handreiking: Duurzaam Meerjaren Gebouwen Beheer helpt bij de stappen die je moet nemen om te transformeren van reactief en vraaggestuurd onderhoud naar toekomstbestendig proactief onderhoud. Het helpt om antwoorden te vinden op vragen, zoals: Welke verduurzamingsopgaven komen er allemaal op ons af de komende jaren? Hoe maken we keuzes tussen wat moet en wat mag? Hoe maken we het meetbaar? En hoe werken we samen met alle partners in het werkveld rondom maatschappelijk vastgoed?

 

Wie kunnen deze handreiking gebruiken?
Deze handreiking is handig voor iedereen die op welke wijze dan ook te maken heeft met onderwijshuisvesting. Wie op strategisch niveau bij onderwijshuisvesting betrokken is, zal vooral de samenhang met het lokaal integraal huisvestingsplan interessant vinden. Denk aan vragen als: Hoe stel je als schoolbestuur ambities die samenhangen met die van de gemeente, waarin je gevestigd bent? En hoe doe je dit als je in meerdere gemeenten gevestigd bent?

Voor huisvestingsverantwoordelijken en beheerders is vooral de informatie over het vertalen van beleid naar de operatie interessant. Hoe vertaal je een ambitieniveau naar concrete onderhoudsacties? Hoe zorg je ervoor dat het Meerjaren Onderhoudsplan (MJOP) een Duurzaam Meerjaren Onderhoudsplan wordt? En hoe maak je zaken meetbaar?

 

Wat hoop je dat lezers ermee kunnen?
Wat ik vooral hoop dat de lezers eruit kunnen halen, is hoe zij zelf regie op de opgaven kunnen pakken. Dat wil overigens niet zeggen dat je alles ook zelf moet doen. Bij goed huisvestingsbeheer heb je professionele partners nodig, maar ik zie nu nog te vaak dat het onderhoudsbeleid reactief wordt vormgegeven. Daardoor loop je in de praktijk achter de feiten aan. Dat is jammer, omdat proactief onderhoudsbeleid met een lange blik vooruit ervoor kan zorgen dat de huisvestingsverantwoordelijke in control kan komen en de doelen voor de toekomst haalbaar worden. Toekomstbestendig onderhoudsbeheer dus!

 

Hoe past dit binnen Scholen op Koers naar 2030?
Verduurzamen gaat niet alleen over energiebesparing en reduceren van milieu-impact. Het gaat ook over het proces zelf; is het toekomstbestendig? Dat is ook waar het programma Scholen op Koers naar 2030 over gaat. Hebben we wel een plan? En beginnen we wel bij het begin? En hoe borgen we onze aanpak, zodat we op koers blijven? Scholen op Koers naar 2030 ondersteunt schoolbesturen en gemeenten bij een gezamenlijke en planmatige aanpak van de brede verduurzamingsopgave in het onderwijs. Ik vergelijk de aanpak om te verduurzamen vaak met zeilen; om te kunnen navigeren, moet je eerst weten waar je bent. Ook is een koers uitzetten geen rechte lijn van start naar finish, maar continu uitzetten van deelkoersen en bijstellen waar nodig.

 

Wat vind je zelf een mooi voorbeeld of inspiratiebron op het gebied van duurzaamheid?
Ik krijg vaak de vraag: Hoe doe ik dat nu, verduurzamen? Om die vraag te beantwoorden, vind ik het belangrijk om naar de essentie van verduurzaming te kijken. Waarom wil je eigenlijk verduurzamen? Laat de essentie nu net bij ons op school aanwezig zijn: de toekomstige generaties, daar doen we het voor! Als we nu onze CO2-emissie naar nul terugbrengen, heeft dat op zijn vroegst pas over 40 jaar effect. We doen het dus niet voor onszelf. Er zijn scholen waar dit vanuit de kern komt. Zij doen verduurzamen er niet even bij als extra hoofdstuk in hun strategisch beleidsplan, maar een duurzame leefstijl zit in hun DNA. Daar komt dan vaak automatisch een duurzaam schoolgebouw uit voort. Basisschool de Verwondering in Almere is zo’n voorbeeld; een ecologische basisschool waar het gebouw aansluit bij de visie van de school: de toekomst van kinderen.

 

Wat heb je tot nu toe geleerd in jouw rol en met het uitbrengen van deze handreiking?
Ik zie nog vaak dat de traditionele meerjaren onderhoudssystematiek toegepast wordt. Gelukkig zijn er steeds meer gemeenten en schoolbesturen die laten zien dat je zelf een duurzame aanpak kan hanteren. Ook zijn er steeds meer professionele partners die niet meer standaard met de oude MJOP-aanpak (Meer-Jaren-Onderhouds-Plan) aankomen. Ik heb dus vooral geleerd dat het wél kan.

 

Wat is jouw ideale toekomstbeeld voor ons scholensysteem en voor de wereld?
De toekomst van onderwijshuisvesting is de toekomst van onze kinderen. Of het nu gaat om binnenklimaat, milieu- of energieprestatie, dit moet gewoon in orde zijn. Het zou überhaupt geen vraag moeten zijn. Verduurzamen gaat over of iets houdbaar en toekomstbestendig is. We zullen dan ook niet onszelf, maar de toekomstige generaties voorop moeten zetten.

 

Tot slot: heb je nog tips of adviezen voor gemeenten en schoolbesturen als het aankomt op hun duurzaamheidsbeleid en -visie?
Tip 1: Begin bij het begin. Regelmatig zit ik met schoolbesturen en gemeenten om tafel en vaak gaat het binnen vijf minuten al over het (tekort aan) budget. Ik stel dan direct de vraag terug: Hoeveel komen jullie precies tekort? Meestal krijg ik geen antwoord op deze vraag. Natuurlijk is het belangrijk dat huisvesting betaalbaar is, maar als je nog niet weet waar je bent, waar je heen wilt en hoe je dit wilt doen, hoe weet je dan wat het gaat kosten? Breng je huisvesting goed in kaart en bepaal je positie.

Tip 2: Zet een koers uit; een ambitie, een stip op de horizon. Om een koers uit te kunnen zetten, moet je weten waar je heen wilt. Dat vraagt om keuzes maken. Oriënteer je op de opgaven, wat moet en wat mag? Stem ambities zowel lokaal als binnen de eigen scholengroep vast en vind consensus hierover.

Tip 3: Maak het leuk! Betrek de belangrijkste groep, de kinderen, bij het vraagstuk. Haal ook op wat zij belangrijk vinden, het gaat immers over hun eigen toekomst. Het zal je verbazen hoeveel kinderen al weten over dit onderwerp en hoeveel goede ideeën ze hebben. Er zijn legio interessante projecten hiervoor die je school kunnen bijstaan in het samenwerken met de leerlingen.


Meer weten?
Wil je ook aan de slag met de verduurzaming van je schoolgebouw(en)? Hieronder vind je links naar handige websites:

Meer actualiteiten

Van Brabant geeft Energie naar Duurzame Dinsdag Brabant
Team ‘Stella Terra’ kiest voor niet-gebaande paden
Building Balance laat woningen groeien